Kennisbank

In deze eerste BOUWSTOF PodCAST die wordt gemaakt door onze nieuwe PodCASTmaakster Tracy Metz spreekt zij met Ralf Embrechts, directeur bij MOM Tilburg en oprichter van de Quiet 500, een tegenhanger van de Quote 500. “Samenleven kun je alleen maar samen” is een van de vele oneliners die voorbij komen. Tracy en Ralf praten over uitdagingen en oplossingen voor en in monotone wijken. Het gesprek is een verdieping op de Live Talkshow BOUWSTOF van 4 maart waarbij René Scherpenisse, directeur Tiwos, de noodklok luidde voor verschraling van monotone wijken met gevaar voor het ontstaan van getto’s. Ralf beaamt dat monotone wijken niet goed zijn, op sociaal niveau heb je gemixte wijken nodig. Luister naar zijn inspirerende inzichten over dubbele duurzaamheid en de kracht van de nieuwerwetse solidariteit. 

Of luister de podCAST hier via Spotify.

BOUWSTOF podCAST is een samenwerking tussen CAST, Centrum voor Architectuur en Stedebouw Tilburg e.o. en Omroep Tilburg. Journalist, auteur en moderator Tracy Metz maakt de podCASTs. De eerste vier afleveringen zijn gemaakt door Merel Pit, hoofdredacteur van A.Zine. In de BOUWSTOF podCASTs praten zij door op de thema’s die aan de orde zijn gekomen tijdens de live BOUWSTOF talkshow georganiseerd door CAST. We bieden hiermee verdieping, maar ook inspirerende vergezichten en nieuwe perspectieven.

Donderdagmiddag 26-11-2020, verzamelden zich 54 belangstellenden voor de online expertmeeting over de energietransitie. Te gast waren onder meer Thijs van Spaandonk (IABR) en Robbert de Vrieze (IABR), Matthijs Uyterlinde (Platfom31) en Marco Visser (gemeente Tilburg). Onder leiding van Sophie Stravens spraken ze over de kansen, dilemma’s en voortgang van de energietransitie in het licht van de in de Klimaatwet vastgelegde doelen. Op de vraag of we genoeg doen om die doelen te halen reageerden alle drie de gasten met: ’nog niet.’ We zijn aan het leren, er is beweging, maar we moeten echt een versnelling hoger…

Via bijgevoegde link is het verslag van de meeting te vinden zoals opgesteld door René Erven van Architectuurcentrum Eindhoven: LINK NAAR HET VERSLAG.

“Laten we kritisch kijken naar hoeveel woonruimte heb je als persoon nodig”, aldus Eva Gaaff. Eva is Consultant Urban Development & Real Estate (Arcadis). Als strategisch consultant werkt ze aan organisatievraagstukken en complexe opgaven in de gebouwde omgeving. Ze slaat de brug tussen beleid en maatschappij.

Merel Pit, hoofdredacteur A.ZINE, gaat met haar in de podcast BOUWSTOF in gesprek over de woningbouwopgave waarvoor we staan. Het kabinet riep onlangs op om voor 2030 een miljoen woningen bij te bouwen in Nederland. Eva vertelt hoe we die opgave volgens haar moeten benaderen. Zo vindt ze er kritisch moet worden gekeken naar de ruimtevraag van mensen over 10-20 jaar en de minimale ruimtebehoefte per persoon die nu leidend is in de beleidsvorming. 

Ook zoomt ze even in op een gebouw: de Clarissentoren middenin de Spoorzone van Tilburg. Ze vindt de bouw van deze toren een logische beslissing, want hiermee wordt voorzien in een behoefte van bepaalde doelgroepen waar vooralsnog te weinig voor wordt gebouwd. 

Beluister de hele podcast!

BOUWSTOF podcast is een samenwerking is tussen CAST, Centrum voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg e.o., A.ZINE, het architectuurmagazine met een nieuw perspectief en Omroep Tilburg. In deze podcastserie praat Merel Pit, hoofdredacteur van A.Zine, door op de thema’s die aan de orde zijn gekomen tijdens de live BOUWSTOF talkshow georganiseerd door CAST. We bieden hiermee verdieping, maar ook inspirerende vergezichten en nieuwe perspectieven op architectuur en bouwen.

In deze aflevering deelt Anne Seghers, stedenbouwkundige en onderzoeker bij Ruimtevolk, haar perspectief op burgerparticipatie in ruimtelijke trajecten. “Als je participatie niet goed organiseert, organiseer je wellicht je eigen weerstand.”

Merel Pit praat met Anne samen door op de BOUWSTOF talkshow van november 2019 waarin CAST met Emiel Reiding, voormalig directeur van de NOVI, in gesprek ging over het eerste ontwerp van de Nationale Omgevingsvisie. Gemeenten en provincies zijn verplicht om een omgevingsvisie op te stellen. Dat staat in de Omgevingswet, die in 2016 is vastgesteld en in 2022 in werking treedt.

Tijdens de presentatie van de definitieve Nationale Omgevingsvisie september dit jaar werd duidelijk dat minister Ollongren meer regie krijgt, vooral als het gaat om grote ruimtelijke vraagstukken als de woningnood en de energietransitie. Tegelijkertijd staat in de Omgevingswet dat burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere bestuursorganen bij ruimtelijke planvorming betrokken dienen te zijn. Anne vertelt hoe zij in haar werk participatietrajecten opzet en wat er volgens haar nodig is voor een succesvol verloop.

Daarnaast praten we door op de open oproep Panorama Lokaal waarmee Het College van Rijksadviseurs woonwijken in de stedelijke buitenranden een positieve impuls te geven, waaronder Tilburg-Noord. In samenwerking met Witteveen+Bos was het voorstel van Ruimtevolk de winnende inzending.

Ook hier stond participatie hoog op de agenda. Toch had Anne ervoor gekozen om in dit voortraject nog geen participatie te organiseren
Waarom niet? En hoe gaat ze dat straks wel doen?

Luister de BOUWSTOF podcast.

Veel architecten en stedenbouwkundigen zijn experts in het schetsen van ideale toekomstbeelden. Op alle impressies lopen alleen maar gelukkige mensen rond. Vaak is er echter veel voor nodig om daar te komen. Omdat veel overheden dit proces niet kunnen overzien, verdwijnen veel visies en scenario’s in de la. ”Het is gemakkelijk om het punt aan de horizon te formuleren, maar het is veel moeilijker om het proces daar naartoe in te richten”, vertelt Futurist Tessa Cramer. “Het vergt namelijk diep ongemakkelijke keuzes.”

Voor de podcast BOUWSTOF ging hoofdredacteur Merel Pit van A.zine in gesprek met Tessa Cramer. Tessa is sinds 1 april lector Designing the Future bij Fontys Academy for Creative Industries in Tilburg. Met haar achtergrond biedt ze een welkome frisse blik als het gaat om de benadering van de grote ruimtelijke vraagstukken waar Nederland voor staat, zoals de energietransitie en de woningbouwopgave. “Bij iedereen heeft een lineaire kijk op de toekomst. Ook ik schiet daar snel in, maar het lange termijnperspectief is veel interessanter.”

“Het lange termijnperspectief is veel interessanter”

Ook praten we door op het gesprek dat CAST hield met Cees-Jan Pen, lector De Ondernemende regio aan Fontys Hogescholen, tijdens de BOUWSTOF talkshow van juli dit jaar. Hem werd gevraagd na te denken over de postcoronabinnenstad. Dankzij de coronacrisis is de stad ineens niet meer ‘the place to be’. Hoe gaan we hier nu het best mee om? Tessa: “We moeten de onzekerheid die het coronavirus met zich meebrengt koesteren.” Volgens haar moeten we in het oog van de storm nog niet te veel roepen, maar een modus vinden hoe met deze onzekere situatie om te gaan.

Luister de podcast hier via Omroep Tilburg 

Luister de podcast hier via Spotify

De BOUWSTOF podcast is een samenwerking tussen CAST, het architectuurcentrum van Tilburg, A.ZINE, het architectuurmagazine met een nieuw perspectief en Omroep Tilburg. In een podcastserie praten we door over de thema’s die aan de orde zijn gekomen tijdens de live talkshows BOUWSTOF georganiseerd door CAST. We bieden hiermee verdieping, maar ook inspirerende vergezichten en nieuwe perspectieven.

Is er een alternatief voor 500 hectare aan nieuwe bedrijventerreinen? Hoofdredacteur Merel Pit van A.ZINE sprak erover met Thijs van Spaandonk n.a.v. onze Design Challenge 'Out of the Box'.

Luister hier de podcast via Spotify

door Merel Pit van A.ZINE. 

Brabant heeft als ambitie om de komende jaren zo’n 500 hectare, zo’n 1000 voetbalvelden, aan bedrijventerreinen te realiseren. Dat is nogal wat. En veelal ook nog neergezet door anonieme beleggers. Is dit allemaal wel nodig? En wie profiteert hier uiteindelijk van? En is er geen alternatief? Voor de podcast BOUWSTOF, gaat hoofdredacteur Merel Pit hierover in gesprek met Thijs van Spaandonk, stedenbouwkundig ontwerper en oprichter van Bright.

April dit jaar is de regio Tilburg-Waalwijk opnieuw uitgeroepen tot logistieke hotspot van Nederland. De ‘verdozing van het landschap’ zet daarmee door. Maar hoe gaan we dit op een goede manier doen? Het gebrek aan regie op de totstandkoming in veelal ‘welstandvrije zones’ maakt dat ze voor velen een doorn in het oog zijn. Maar is er ook een alternatief denkbaar? Om hier een antwoord op te krijgen organiseerde CAST, Centrum voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg e.o., de design challenge ‘Out of the Box’. Vier ontwerpteams ontwikkelden nieuwe perspectieven op het logistieke landschap, waaronder team Bright, bestaande uit: Peter Hermens, Klasien van de Zandschulp, Gerjan Streng en Thijs van Spaandonk.

Pakjeslogistiek in de stad

Bright bedacht onder andere het vergezicht ‘Package to the people’, waarbij wordt gezocht hoe de pakjes logistiek een plek kan krijgen in de bestaande stad. In plaats van dat de opslag van pakjes plaatsvindt in logistieke hallen, stelt Bright voor dit zo dicht mogelijk bij de consument te doen door (tijdelijk) onbenutte ruimte hiervoor in te zetten. Maar hoe zit dit eruit? Verhuren burgers de ruimte die ze over hebben en krijgen we Zalando-zolders en Coolblue-kelders? Of nemen de bewoners van de wijk het heft in eigen hand door en is dit het begin van het opstarten van een meer lokale buurteconomie?

Op zoek naar antwoorden gaat Merel Pit hierover in gesprek met Thijs. Het gesprek is daarmee een vervolg op de BOUWSTOF talkshow van september vorig jaar, waarbij CAST sprak met Sander Dekker, architect bij Heembouw, een bedrijf dat is gespecialiseerd in het ontwerpen van logistieke hallen.

BOUWSTOF podcast is een samenwerking tussen CAST, Centrum voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg e.o., A.ZINE, het architectuurmagazine met een nieuw perspectief en Omroep Tilburg. In deze podcastserie praat Merel Pit, hoofdredacteur van A.ZINE, door op de thema’s die aan de orde zijn gekomen tijdens de live BOUWSTOF talkshow georganiseerd door CAST. We bieden hiermee verdieping, maar ook inspirerende vergezichten en nieuwe perspectieven op architectuur en bouwen.

BOUWSTOF is de talkshow in Tilburg voor iedereen met een interesse voor architectuur, ruimtelijk ontwerp en design: een dynamisch programma met ruimte voor actualiteiten, interviews, verdiepende gesprekken en cross-overs. Een ontspannen avond met inhoud en diepgang.

Normaal vind BOUWSTOF plaats met een live-publiek, in de huidige situatie doen we het anders. Vanuit de studiozaal van Theaters Tilburg zend Omroep Tilbrug de uitzending op maandag 13 juli uit- rechtstreeks bij u de huiskamer in. De aflevering is vervolgens ook online terug te kijken via deze link. 

We spreken op 13 juli met:

- Thalia Verkade, journalist bij De Correspondent op het gebied van mobiliteit - Onlangs kwam haar boek 'Het recht van de snelste uit'. Wat is haar visie op mobiliteit? Wie heeft het meeste recht om te bepalen hoe onze openbare ruimte voor verkeer wordt ingericht?

- Joks Janssen, voorzitter kwaliteitsteam Spoorzone Tilburg - Waarom wordt zo'n kwaliteitsteam aangesteld, en wat is hun rol? Hoe bepaal je wat kwaliteit is en waar let je dan op? En komen er nog belangrijke, beeldbepalende projecten aan? 

- Cees-Jan Pen, Lector de Ondernemende Regio Fontys Hogeschool - Wat lessen én kansen brengt de corona-crisis ons voor de inrichting en gebruik van onze steden? Is de stad te inflexibel (te ‘vast-goed-geroest’) of is er toch nog veel mogelijk?

Uiteraard tackelt Tourtje Tilburg met Tim het laatste bouwnieuws en kunnen we weer rekenen op Martijn Neggers die de avond scherp gaat afsluiten.

We moeten nieuwe, kwalitatieve eisen stellen aan de logistieke complexen en bedrijventerreinen van Nederland. Hoe precies, dat is de grote vraag!

Om het debat daarover een nieuwe impuls te geven zijn vier ontwerpteams aan de slag gegaan om hun visie op het logistiek landschap van de toekomst te formuleren en visualiseren. 

Over de Design Challenge 'Out of the Box'

Vier ontwerpteams hebben, gevoed door een drietal expertmeetings, hun visie op het logistiek landschap gevormd. 

De challenge heeft geresulteerd in vier uiteenlopende plannen en ontwerpen. 

Elk team heeft het ontwerp samengevat in 2 panelen. (De panelen zijn ontworpen om geprint te worden, maar ook goed digitaal te bekijken.)

>>Bekijk hier de resultaten:

• De Gouden Doos (team Achterop)
• Landscape on demand & Package to the people (team Bright)
• Brabantse Stroom (team Buro Moon, -C-A-S- & OTO Landscape)
• (In)tangible Usperstruvtures (team Bystrykh, Van den Breemer & Homburg)

Het Brabants Dagblad wijdde op 7 april een groot artikel aan de uitkomsten van de Design Challenge, waarin het ontwerp 'De Gouden Doos' en 'Package to the People' werd uitgelicht. 

"Dit voert het debat over ruimtelij­ke kwaliteit en logsitiek."

- Marco Vermeulen, Lid selectiecommissie ontwerpwedstrijd Out Of The Box 

De design challenge werd wordt georganiseerd in samenwerking met Vereniging Deltametropool, Kunstloc Brabant en de Landschapstriënnale.

Hoe gaan we hiermee verder?

De volgende activiteiten worden georganiseerd om door te denken, en in gesprek te gaan over de ontwerpresultaten. 

>> Stakeholderworkshop

Twee ontwerpuitkomsten zijn geselecteerd als basis voor een stakeholderworkshop, waarin de projectvoorstellen verder besproken zullen worden. Lees hier het verslag van de selectiecommissie. 

>> Expositie

De resultaten (de vier ontwerpuitkomsten) van deze design challenge worden op de Landschapstriënnale middels een expositie gepresenteerd, waarmee een inhoudelijke bijdrage aan het landschapslab ‘Nieuwe Economische Dragers’ wordt geleverd.

In september 2020 organiseert CAST tevens een publieke debatavond om over de resultaten in debat te gaan. 

Meld je aan voor onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle activiteiten!

Terugblik

Om de ontwerpteams te voeden drie expertmeetings georganiseerd, over het landschap, het systeem en de mens achter logistiek. Lees hier het verslag. 

Binnen het CASTatelier Logistiek Landschap is eerder reeds een drone-film ontwikkeld om het Logistiek Landschap van Tilburg-Waalwijk in beeld te brengen, en zijn we met onderzoekers, beleidsmakers, raadsleden en ontwerpers op field-trip geweest. We namen toen een kijkje bij de bedrijven CAPI Europe en XPO Logistics op Vossenberg.

Op 29 oktober j.l., werd onze Design Challenge "Out of the Box" gelanceerd. Vanaf dat moment konden multidisciplinaire ontwerpteams zich, tot 1 december, aanmelden om mee te doen.

Verschillende professionele teams uit heel het land hebben een motivatiebrief en portfolio ingestuurd. Begin december heeft een selectiecommissie de inzendingen voor de deelname aan de design challenge ‘Out of the Box’ beoordeeld. Deze selectiecommissie bestond uit: Marco Vermeulen (Curator Landschapstriënnale 2020), Claudia Linders (Directeur Fontys Academy of Architecture & Urbanism) en Merten Nefs (Vereniging Deltametropool). Het kwaliteitsniveau van de aanmeldingen was bovendien erg hoog waardoor de selectie een spannend proces werd, maar er is een unaniem besluit genomen. 

Download het verslag van de selectiecommissie via deze link.

Wij feliciteren de volgende teams (in alfabetische volgorde) met deelname aan de Design Challenge "Out of the Box":

• Achterop: Vincent van Heesch, Bram van de Sanden, Lex Hildenbrant en Nout Sterk
• Bright: Peter Hermens, Klasien van de Zandschulp, Gerjan Streng en Thijs van Spaandonk
• Buro Moon, -C-A-S- & OTO Landscape: Moon Brader, Carolien Schipper en Alexander Herrebout
• Bystrykh, Van den Breemer & Homburg: Janna Bystrykh , Sanne van den Breemer en Jelle Homburg

De geselecteerde teams worden onderdeel van een denktank over het logistiek landschap. Zij gaan op zoek naar innovatieve ontwerpoplossingen tegen de 'verdozing' en het monofunctioneel ruimtegebruik van de logistieke sector. De centrale vraag is dan ook: "Hoe creëren we een duurzaam logistiek landschap, met meerwaarde voor stad en land?" De resultaten worden geëxposeerd tijdens de Landschapstriënnale 2020, binnen het living lab "Nieuwe Economische Dragers".

De design challenge wordt georganiseerd door CAST in samenwerking met Vereniging Deltametropool en Kunstloc Brabant. Landschapstriënnale 2020 is tevens projectpartner.

Alle activiteiten van CAST worden ondersteund door leden van CAST&co, het professioneel netwerk van CAST.

18 september vond de officiële première van onze talkshow BOUWSTOF plaats. Voor een volledig uitverkochte studiozaal spraken we met Sander Dekker van Heembouw architecten over ontwerpen voor de logistieke 'dozen' in ons landschap, documentairemaakster Inge Guffens en bouwhistoricus en architect John van Lierop over hun prachtige, maatschappelijke project 'Zorg voor Doy', journalist Stephan Jongerius nam ons mee in zijn analyse van Tiburg aan de hand van 'Nooit Gebouwd Tilburg' - Berny van de Donk en Bas Horsten deden hun oproep voor een nieuwe expositie onder deze noemer.

Uiteraard waren we ook zeer vereerd met de komst van Jo Coenen. Hij heeft ons aan de hand genomen in een terugblik op zijn werkzaamheden voor Tilburg. 

Bekijk hier de foto's van 18 september. 

P.S. BOUWSTOF gaf Frank van Pamelen genoeg inspiratie voor zijn laatste column in het Brabants Dagblad. 

BOUWSTOF is een initiatief van CAST en wordt mede mogelijk gemaakt door:

Gemeente Tilburg, SCI, VSB-fonds, Prins Bernard Cultuurfonds, Stichting Jacques de Leeuw

En:

partners van CAST & Co, Theaters Tilburg, Wij Zijn Tilburg

Op zaterdag 15 juni vond de Dag van de Architectuur plaats. Bovenstaande foto's geven een indruk van de dag.

CAST zette de Tilburgse architectuur in de schijnwerpers. Dit jaar was het thema 'Door de ogen van ...' Bekijk gebouwen eens door de ogen van bijvoorbeeld een kunstenaar, fietser, een historische figuur, een gebruiker van een bijzonder gebouw of natuurlijk de bouwer en architect. Zij laten zien hoe ze nadenken over vormgeving, techniek, materialen, duurzaamheid en het gebruik. Want de stad en haar gebouwen worden door heel verschillende mensen gebruikt en beleefd. Er werden diverse rondleidingen gegeven.

Er waren zowel oudere als recenter opgeleverde projecten te bezoeken, maar ook verschilende bouwplaasten werden bezocht.

De te bezoeken projecten waren: de Lochal, Koningsoord, Duurzame huizenroute in Tilburg-West, Rocking Chairs van Strijbos & Van Rijswijk, Stationstraat 35.

Enkele reacties van bezoekers:

De Lochal: "Anders kijken naar het gebouw,  duidelijke en enthousiasme van de rondleider, goede informatie van Myrthe en een bevlogen verhaal van Hans, deskundigheid van Myrthe Breukink, verhaal over de architectuur-tender, maken van de gordijnen, erg informatieve en afwisselende rondleiding, toevoeging van presentatie door oud-medewerker voegde ook veel toe, ook in de gehele context met de historische plaatjes".

Koningsoord: "leuk dat de architect aanwezig was, het werkelijk kunnen zien van de geweldige bouw actviteiten met goede uitleg er bij, rondleiding met Daan Veeze (Hijmans) en Gert de Graaf (Groosman architecten) gehad. Mensen met kennis van het project, helemaal TOP, het programma zat goed in elkaar, Een stukje voorgeschiedenis van de bouw en de geschiedenis daarmee verbonden met de nonnen".

Duurzame huizenroute: "heel verschillende aanpak duurzaamheid,  de diversiteit aan huizen waardoor je een breed inzicht krijgt in duurzame toepassingen, het enthousiasme van de bewoners en de architecten over hun huis, verscheidenheid van locaties en vertellers, tijdsduur en houden aan planning, de nieuwe technieken om je huis te verduurzamen en verder was het leuk om de nieuwe woningen te zien". Download hier het verslag. 

Stationstraat 35 (Bedaux de Brouwer): "het verhaal van Thomas Bedaux over de herbouw/ontwikkeling/historie van de appartementen en de rondleiding door het pand was erg interessant, kaaigoed".

Filmmaker Twan Mickers, zelf ook werkzaam voor de gemeente Tilburg, maakte een historische documentaire over het stadskantoor, Zwarte Doos. Op vrijdag 14 juni kan je deze film zien in het Paleis Raadhuis. SK1 door de ogen van (oud)-werknemers.

Trailer Zwarte Doos from Twan Mickers on Vimeo.

CAST organiseert samen met het Architectenplatform Tilburg en Pop-Up Cinema de vertoning van een bijzonder documentaire. Het thema van de Dag Van de Architectuur is Door de Ogen Van...

Vrijdag 14 juni bekijken we binnen dit thema één van de meest spraakmakende projecten in Tilburg van de afgelopen jaren: het Stadskantoor. De film ‘Zwarte Doos’ van Twan Mickers vertelt het verhaal van het stadskantoor door de ogen van verschillende medewerkers. Er is een beperkt aantal plaatsen, dus koop snel je tickets! Filmmaker Twan Mickers, zelf ook werkzaam voor de gemeente Tilburg, maakte een historische documentaire over het leven in het stadskantoor, De Zwarte Doos. Toen bekend werd dat SK1 verbouwd zou worden, begon Mickers oude foto's te verzamelen en interviewde verschillende collega's over de mores op de werkvloer door de jaren heen.   

Verschillende (oud)-ambtenaren delen in de film hun ervaringen over hun werk van de afgelopen jaren. Ook zij die er als eerste ambtenaren in de jaren zeventig hun betrekking in namen. Ze vertellen over de besluitvorming rondom het te bouwen kantoor in de jaren zestig en het sloopfeest van het oude gemeentehuis naast de Schouwburg.

Onbekende plekken van het gebouw worden belicht zoals een – voor die tijd – hypermoderne documentenlift of de atoomschuilkelder in de parkeergarage. Maar ook de omgang met bestuurders in de jaren zeventig, het roken op de werkplek, de eerste kopieermachines of de moraal over drankconsumptie in die tijd komen aan bod. De film is verrijkt met archiefmateriaal.

De film draait op twee tijden: 14.30u en 16.00u. Kaartjes kosten E 6,- 

Architect Frans Benjamins van architecten|en|en nam een groepje geïnteresseerden mee op excursie door Campus 013. Lees hieronder de reacties van de deelnemers.

"een helder verhaal hoe het gebouw tot stand gekomen is met het oog op constante toezicht en veiligheid; een goed beeld van de inhoud van het onderwijs en daarop is het gebouw ontworpen, een dienende architectuur maar wel inspirerend, hulde"

"Wat mij het meest is bijgebleven is de goede combinatie van aula, entree /hal en Cantine. Mooi en functioneel met overgang van verdiepingen. Daarnaast de openheid (glas etc) en de wel mooie, doch zijn doel voorbij schietende tuin. Fraaie  buitenkant."

"Licht, robuust, fit for purpose, maar toch verrassend."

"Voor mij als architect is het altijd inspirerend en leerzaam om kennis te maken met het werk van een collega én het verhaal achter het ontwerp te vernemen. Deze excursie voldeed hier helemaal aan: een kort maar krachtige rondleiding met een duidelijk verhaal!"

"ik vond het een enthousiaste jonge architect die de rondleiding gaf. Opmerkelijk aan het gebouw is het gebruik van het oranje glas aan de noordzijde, waardoor er een andere sfeer in het gebouw komt"

"Wat me het meest aansprak in het verhaal van de architect was het feit dat de hele school, inclusief allerlei onderdelen en details, ontworpen is voor de doelgroep VBBO leerlingen.  Zoveel praktische dingen in het gebouw ook, het feit dat bijvoorbeeld ruimtes te vergroten en te verkleinen zijn, dat er volgens huidige milieunormen is gebouwd. Dat soort dingen maakt me echt blij. En als je dan óók nog een prachtig gebouw kunt ontwerpen, dat is echt dubbel genieten.  Het was een leerzame en zeer aangename rondleiding. Dank!"

"Wat me bij is gebleven is dat er vooral veel aandacht was voor het type leerlingen. Dat zij er zich prettig en veilig zouden voelen. (Geen onbewaakte ruimten, een aula met heel veel zitmogelijkheden). Ook de aandacht voor de situering van het gebouw in het grote scholen gebeuren op het hele Fontys/Stappegoor terrein. Dat er nagedacht is over invloed van de noord- en zuidkant van het gebouw en wat dat betekent voor de sfeer in het gebouw. Ook dat de inrichting met zoveel zorg is gekozen met mooie meubels en materialen vind ik een pluspunt. Dat straalt ook respect naar de leerlingen en docenten uit. Wat me achteraf helemaal ontgaan is en wat ik vergeten ben om te vragen is dat de wanden helemaal leeg waren. En dat er blijkbaar ook niets opgehangen kán worden. Toch al met al een heel interessante rondleiding"

ARCHITECTUUR IN DE KIJKER: De Lourdeskade

Op vrijdagochtend 22 februari 2019 nam architect Theo van Esch (van DAT architecten) geïnteresseerden mee op excursie naar de Lourdeskade. De belangstelling was groot. De rondleiding om 10.00u was zo snel uitverkocht dat CAST (Centrum voor Architectuur en Stedebouw Tilburg) snel een tweede rondleiding aanbod. Zo liepen ruim 50 personen mee met Theo van Esch door het nog relatief nieuwe stedebouwkundig plan tijdens de eerste “Architectuur in de Kijker”.

Tijdens de ontvangst in Villa Pastorie vertelde Theo van Esch vol enthousiasme over het stedebouwkundig plan. Hij noemde het “een spinnenweb voor kinderen, vol steegjes en verbindingen die je steeds naar bijzondere, nieuwe plekjes leiden”.

Rijke, slimme bouw ontwikkeld in tijden van crisis

Ondanks de crisistijd waarin de Lourdeskade is ontwikkeld, is er een rijk plan gerealiseerd. Er zijn verschillende type woningen, in een strakke architectuur, maar met speelde elementen. De bebouwing wordt verbonden door verschillende steegjes, wegen en openbare plekken. Oude en nieuwe architectuur ontmoet elkaar en om elke hoek verschijnt weer een nieuw uitzicht.

De crisis was zelfs aanleiding om duurzaam te bouwen. Het project bevat een van de meest vooruitstrevende woningbouwsystemen. De grondgebonden woningen werden volledig geprefabriceerd (één woning per dag) en zijn ter plaatse in drie dagen in elkaar gezet. Door slimme installaties en goed ontworpen gevels zijn de woningen “0 op de meter”; ze leveren in totaal net zoveel energie als ze verbruiken.

Industrieel karakter en 0 op de meter

In de architectuur is een duidelijke verwijzing gemaakt naar Tilburg als industriestad. Niet door letterlijk de ouderwetse fabrieken na te bouwen, maar wel door woningen te ontwerpen die elementen uit het industriële tijdperk bevatten.

Op verschillende schaalniveaus is dat doorgevoerd. De vormentaal van de gebouwen verwijst hier naar. Maar er wordt ook gespeeld met het aspect tijd door te doen alsof de gebouwen al een tijd oud zijn. Er zijn kozijnen “weggehaald” en dichtgemetseld. Door de net iets terugvallende vlakken ontstaat een subtiel spel in het metselwerk in de gevel.

Het industriële karakter is ook zichtbaar in de schaal en maat van de kozijnen. Er zit veel glas in de gevels. Op de eerste verdieping zijn geen “standaard” kleine slaapkamerramen geplaatst, maar grote kozijnen welke sterke overeenkomsten vertonen met de grote raampartijen in de industriële panden van weleer. Dat wil overigens niet zeggen dat er daardoor veel warmte verloren gaat. Er is duurzaam, driedubbel glas geplaatst. Er is speels omgegaan met de kozijnen. Op de meeste plekken zijn de ramen verdeeld in kleinere vlakken, op sommige plekken zijn de roedes weg gehaald zodat er grotere glasplaten ontstaan.

Hierbij moest architect Theo van Esch overigens wel iets opbiechten. De glazen gevelelementen lijken dan misschien te bestaan uit meerdere kleine glasplaatjes, in werkelijkheid is de glasplaat zo groot als het kozijn en zijn er aluminium strips op het glas geplakt. Dat neemt niet elke architect hem in dank af, zo zegt hij eerlijk, maar “wij vonden dat we zulke grapjes wel konden uithalen”. Zo ook met de bouten in de balkonconstructies van het grote woonblok van tien verdiepingen. Er zijn slechts 3 bouten constructief noodzakelijk voor elk balkon, de overige zijn er gewoon op geplakt… Voor een robuuste, constructieve uitstraling.

Een ander uitgangspunt was dat alle functionele elementen gewoon zichtbaar zouden zijn. Alles is gewoon aan de gevel gehangen. De regenwaterafvoer, de brievenbus. Dat laatste heeft bovendien als groot voordeel dat er geen enorm warmtelek is op de plek waar de brievenbus normaal in de deur zit. Dat helpt absoluut bij het 0-op-de-meter principe waarbinnen de woningen zijn gebouwd.

Binnen dat thema zijn ook de “schoorstenen” van de grondgebonden woningen bijzonder. Op de plek waar vroeger de warmte het huis verliet, wordt nu de warmte naar binnen gehaald. In de “schoorstenen” zit namelijk de warmtepomp die het huis mede verwarmt.

Letterlijk hoogtepunt van de rondleiding was het uitzicht van de tiende verdieping van de hogere woontoren. Vanaf de balkons geniet men van een prachtig uitzicht over de gehele wijk, de Piushaven, het centrum van Tilburg en nog verder. 

De IJzergieterij

Ontwikkelaar Krens Ten Brinke stelt zichzelf ten doel kleinere gebouwen te verwerven en transformeren naar woongebouw. In het nieuwe ontwerp krijgen de woningen duidelijk de signatuur mee van geschiedenis van het gebouw. Zo ook in de IJzergieterij. Rik Krens (Krens Ten Brinke) kocht het gebouw in 2013 gebouw en heeft het ontwikkeld tot woongebouw. De ijzergieterij neemt een bijzondere positie in het plan van de Lourdeskade.

Het gebouw heeft een geschiedenis van ruim 100 jaar. In een oud krantenbericht is te lezen dat de bestekken begin 1900 voor 75 cent te verkrijgen waren bij oorspronkelijk architect Jos Donders. Van oorsprong ondersteunde de IJzergieterij de textielindustrie. Dat was echter van korte duur. Na het faillissement in 1907 heeft het gebouw een tijd leeg gestaan. Vervolgens heeft het gebouw verschillende functies vervuld. Tijdens de eerste wereldoorlog hebben er Belgische militairen gezeten. In 1923 is het getransformeerd tot Lourdeskerk. Toen is ook de pastorie erbij gebouwd. De kerkelijke functie liep tot halverwege jaren ’60. Na opnieuw een periode van leegstand werd het begin jaren ’80 de huisvesting van de eerste “Jumbo” supermarkt.

Alle facetten uit de geschiedenis zijn verwerkt in het huidige ontwerp door architect Frans van Roy. De dakopbouw refereert naar ontluchtingskapel uit de tijd dat het een fabriek was. De kerkbogen zijn onderdeel van het gebouw en in kopse kant zitten winkeltjes, waarmee het gebouw toegankelijk blijft voor Tilburgers. In masterplan met landschapsarchitect die mooi parkje heeft gemaakt. Zo is een mooi ensemble terug ontstaan.

Meer “Architectuur in de Kijker”?

De rondleiding door de Lourdeskade was de eerste in de nieuwe programmalijn “Architectuur in de Kijker” van CAST. Het was een succesvolle première. Bent u benieuwd waar we de volgende keer naar toe gaan? Meld u aan voor onze nieuwsbrief (in het blok rechtsonder op deze pagina), dan houden wij u op de hoogte van alle komende activiteiten en andere interessante berichten!

Koester die oude lap die Tilburg is, en weef mee!

Op zaterdag 8 december stond een groot interview met stedenbouwkundige Ludo Hermans in het Brabants Dagblad, geschreven door Stephan Jongerius.  Over de boodschap van Verweven Stad vertelt Hermans aan Jongerius:  "We spreken bewust niet van DE Verweven stad, het is een conditie, geen eindtoestand. Kijk met die ogen naar die oude lap! Lang was Tilburg stad van projecten: het Kromhoutterrein, de Muzentuin en de Frankische Driehoeken. Daarmee klom ze vanaf de zeventiger jaren uit een diep dal. Geleidelijk aan kijken we nu naar een groter geheel. Vestingsteden als Den Bosch en Breda hebben ons op dat vlak niks te leren. Je moet van die lap geen schoon tafelkleed willen maken. Kijk naar wat we op die route hebben en ga dan dingen toevoegen, veranderen aan elkaar knopen. Samen met inwoners, investeerders, ontwikkelaars, ondernemers. Dan wordt het onze stad in plaats van die van de gemeente.” 

Het hele interview is hier op de site van het Brabants Dagblad te lezen.  Vanaf woensdag 12 december is hier de digitale versie van het Cahier Verweven Stad te bekijken.

tekst; Jeroen Ketelaars

CUBE: een gebouw om jaren mee vooruit te kunnen

Van alle gebouwen op de campus van Tilburg University is het gebouw ‘CUBE’ toch wel een heel bijzonder exemplaar, zo bleek op vrijdag 26 oktober, toen het Centrum voor Architectuur en Stedebouw Tilburg (CAST) een rondleiding door het fonkelnieuwe gebouw organiseerde. Zo’n vijftig belangstellenden waren erbij aanwezig toen Richard Antens, die zich als projectleider de afgelopen vier jaar zowat full time met de bouw van CUBE heeft beziggehouden, vertelde over de ontstaansgeschiedenis van het gebouw en de afwegingen die daarbij zoal gemaakt moesten worden.

En CUBE, dat nog maar twee maanden in gebruik is, is niet alleen bijzonder omdat het het jongste van de zestien gebouwen op het universiteitsterrein is. Het beschikt namelijk ook over de modernste voorzieningen, én het huisvest in tegenstelling tot veel andere gebouwen op de campus géén faculteit, zoals bijvoorbeeld het Montesquieu-gebouw, waar de juridische faculteit ondergebracht is. CUBE, dat met zijn 12.000 vierkante meter tien procent van de totale campus beslaat, voorziet voor het grootste deel in onderwijsruimtes in allerlei grootten, en ruimtes – ook weer van allerlei afmetingen – waar studenten alleen of in groepjes kunnen studeren. Ruimte voor zelfstudie is er sowieso veel in ‘het hart van het gebouw’, de Plaza, waar honderdvijftig zitplekken zijn. Met al die studieruimtes en zitplaatsen wordt voorzien in een behoefte want er kwam steeds meer vraag naar mogelijkheden waardoor studenten niet meer alleen op hun studentenkamer hoefden te zitten, maar waardoor zij dichtbij de voorzieningen van de universiteit zaten, makkelijk naar colleges konden, en gebruik konden maken van een WiFi-verbinding en andere faciliteiten.

Maar naast zelfstudie- en onderwijsruimtes bevat het gebouw ook onder andere twee indrukwekkende tentamenzalen waar digitale examens afgenomen kunnen worden. Maar liefst 480 studenten kunnen er in totaal terecht. Die digitale tentamenzalen zijn imposante lokalen met rijen vol computerschermen. Aansluitingen zijn er niet te zien, want die lopen allemaal via de vloer. En de beeldschermen zijn zo van elkaar gescheiden dat studenten tijdens de tentamens niet bij elkaar kunnen meekijken. En mochten er studenten zijn die tijdens een examen een computer uit willen schakelen om zo moedwillig een hertentamen uit te lokken: ook daar is aan gedacht en die mogelijkheid is er dus niet.

Verbinding tussen stadscentrum en Warande

De eerste plannen voor het CUBE-gebouw, dat ontworpen is door KAAN architecten, kwamen een jaar of vijf ter tafel. Het veertig jaar oude gebouw dat op de locatie stond waar later CUBE zou verrijzen, was rijp voor de sloop, het aantal studenten nam toe, en er was een behoefte om een bouwkundige verbinding te maken tussen enerzijds de Oude Warande en anderzijds het centrum van de stad. Met de Warande en de andere groenvoorzieningen aan de zuidkant van de campus in gedachte werd al snel duidelijk dat ook bij de bouwplannen voor CUBE veel aandacht moest zijn voor groen waar de natuur haar gang kan gaan. “Waar je ook loopt in het gebouw, overal heb je contact met buiten en zie je groen”, vertelt Richard Antens aan de deelnemers aan de rondleiding. Daarom werden er niet alleen rondom het gebouw, maar ook in de patio’s die deel uitmaken van het gebouw een groot aantal bomen geplant. “Ook om bij studenten meer bewustwording te genereren voor ecologie en duurzaamheid.”

Die elementen zijn ook op andere plaatsen in CUBE terug te vinden, zoals in het auditorium, een enorme collegezaal waar maar liefst zeshonderd personen terecht kunnen, en die door middel van een mobiel ‘tussenschot’ te verdelen is in twee zalen met driehonderd stoelen. “De wanden van de zaal zijn gemaakt van gerecyclede petflessen”, vertelt Richard Antens in de grootste zaal die er nu op de campus van Tilburg University te vinden is. Net zoals andere ruimtes in het gebouw bevat de zaal allerlei innovatieve elementen, bijvoorbeeld op audiovisueel gebied. “Zodat we qua techniek up to date zijn en we weer jaren vooruit kunnen”, aldus Antens, terwijl het gebouw in gereedheid wordt gebracht voor de open dag van de universiteit, waar zo’n 8000 bezoekers worden verwacht. In CUBE worden op die dag onder meer proefcolleges en informatiebijeenkomsten verzorgd en het gebouw moet dan dus als het ware een vuurdoop doorstaan. Maar terugkomend op de technische mogelijkheden: er is bijvoorbeeld de mogelijkheid om met twee beamers één beeld te vormen en er kan via ‘live stream’ in andere zalen meegekeken worden als er in het auditorium een college gegeven wordt. Met het grote aantal personen dat in de zaal kan plaatsnemen, was ontruiming in geval van een calamiteit ook iets waar aan gedacht moest worden. Mocht het inderdaad ooit nodig zijn om iedereen snel uit het gebouw te laten vertrekken, dan is dat onder andere mogelijk door de tafeltjes die met een snelle beweging omlaag klappen.

Een van de ‘eyecatchers’ in CUBE is de monumentale trap, maar de liften zijn daarentegen wat meer uit het beeld gehouden, om studenten, docenten en anderen vooral te stimuleren om van de trap gebruik te maken. Die trap is wit, zoals ook de rest van het gebouw van lichte kleuren is voorzien. Bewust uiteraard. “Want de studenten moeten voor de kleur zorgen.”

Voor meer informatie over dit project kunt u ook terecht op de website van KAAN Architecten via onderstaande link:

http://kaanarchitecten.com/project/cube/